معنی شعر وتوضیحات فارسی سال سوم راهنمایی
ملِکا! ذکر تو گویم که تو پاکیِ و خدایی نروم جز به همان ره که توام راه نمایی سنایی غزنوی مَلِک: پادشاه ، صاحب ملک . ج . ملوک ذکر: یاد کردن ، بیان کردن . یادآوری خدا : 1 - آفرینندة جهان . 2 - مالک ، صاحب شعر فوق، بیت آغازین یکی از غزلهای «سنایی» است. معنی: پادشاها! (برای آرامش درونم)از تو یاد می کنم که پاکیزه و آفریننده ای و جز به آن راهی که تو نشانم می دهی، نمی روم. ملک: مناداست و (ا) حرف ندا. منادا: کلمه ای است که بعد یا قبل از حروف ندا قرار گرفته و مخاطب جمله ی وابسطه به خود می شوند. منادا در شمار جمله ی کامل محسوب می شود و بیت فوق، شش جمله دارد: ملِکا! ذکر تو گویم که تو پاکیِ(پاک هستی) و خدایی(خدا هستی)/ نروم جز به همان ره که توام راه نمایی. در سال گذشته خواندیم:« پاکا! ملکا! مُلکِ جانها از انِ توست و جمله دلها به فرمانِ تو». در این عبارت، «پاکا! ملکا!» هر دو منادا هستند. و (ا) پایانی کلمات، حرفِ نداست. منادا در حکم جمله ی کامل است. مُلک: سرزمین مَلِک: فرمانروا، پادشاه مِلک: خانه و زمین مَلَک: فرشته شناخته ترین حروف ندا، عبارتند از: ای، یا، ا، ایا و ... . مثال: سعدیا! چون تو کجا نادره گفتاری هست؟ ... تحمیدیه: به معنای حمد و ستایش خداوند و در اصطلاح عبارت است از مقدمه ای که در آغاز کتاب ها در ستایش خدا و برشمردن نعمات و صفات او آورده می شود. و اکنون نمونه هایی از سرآغاز تحمیدیه ها را در ادب فارسی جهت استفاده همکاران می آوریم : بسم الله الرحمن الرحیم فاتحه آرای کلام قدیم ** بسم الله الرحمن الرحیم تاج سخن راست چو در یتیم تاج سخن چیست ثنای خدا کوست به جانی و به گر نی به جای ** به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه بر نگذرد
جان: روح، روان خرد: عقل، اندیشه کزین: مخفّف(که+ از +این) به نام آفریدگار روح و اندیشه ی انسان آغاز می کنم که اندیشه و درک انسان به بالاتر و بهتر از این راه نمی برد.
خداوند نام و خداوند جای خداوند روزه دهِ رهنمای
نام: 1 - اسم ، لفظی که برای نامیدن کسی یا چیزی به کار می رود. 2 - شهرت ، آوازه (خوب ). 3 - کلمه ، لفظ . 4 - صورت ظاهر. 5 - نشان ، اثر. جای: 1- محل، مکان. 2- دنیا، هستی روزی ده: روزی دهنده. (کسی که روزی میدهد). رهنمای: نشان دهنده ی راه. صفت فاعلی مرکّب مرخم: صفتی که بخش پایانی آن حذف شده باشد. مثال: رزم آزمای = رزم آزماینده / روزیده= روزی دهنده / جنگجوی =جنگجوینده / ره نمای = ره نماینده
خداوند کیهان و گردان سپهر فروزنده ی ماه و ناهید و مهر
کیهان: (گیهان =کیهان=جهان). گردان: چرخنده، چرخان سپهر: آسمان گردان سپهر: آسمان چرخنده فروزنده: برافروزنده، روشن کننده. ناهید: سیّاره ای در آسمان که نام دیگرش زهره، یا ستاره ی صبحگاهی است. مهر: خورشید، آفتاب. ماه و ناهید و مهر: آرایه ی مراعات نظیر دارند.
مراعات نظیر: به آوردن اعضای یک مجموعه در شعر یا نوشته های ادبی، مراعات نظیر می گویند. مثال: ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا تو نانی به کف آریّ و به غفلت نخوری.
خدایا! به شناخت تو زندگانیم (آفریدگارا! ما به اندازه ای که تو را می شناسیم، زنده ایم) و به نصرت تو شادانیم(و به یاری و دستگیری تو خوشحال و شادمان هستیم)، به کرامتِ تو نازانیم(کرامت: سخاوت ، جوانمردی ، بخشندگی/ نازیدن: 1 - ناز کردن . 2 - فخر کردن ، تکبر نمودن . / به بخشندگی تو افتخار می کنیم) ، به عزّ تو عزیزانیم(عزّ: ارجمند شدن ، عزیز شدن . 2 - ارجمندی ، ارزشمندی. / عزیز: 1 - گرامی ، محبوب . 2 - ارجمند، بزرگوار. 3 - کمیاب ، نادر.) به خاطر ارزشی که در درون ما نهادی، ارزشمند و بزرگوار شدیم. خدایا! نه شناخت تو را توان(نه توانایی شناختن تو را داریم)، نه ثنای(مدح، ستایش، سپاسگزاری) تو را زبان(نه زبان سپاسگزاری از تو را داریم)، نه دریای جلال و کبریای تو را کران (بزرگی و عظمت تو پایانی ندارد) پس تو را مدح و ثنا چون توان؟(پس چگونه می توان سپاس تو را به جا آورد). پس تو را مدح و ستایش چون توان ؟ پس چگونه می توان تورا مدح و ستایش کرد
سوال تاکیدی : سوالی که پاسخ آن برای گوینده و شنونده معلوم باشد و هدف گوینده از طرح سوال، تاکید بر‌مطلب است. چند مثال دیگر: فضل خدایی را که تواند شمار کرد؟ یا کیست شکریکی از هزار کرد؟
از دست زبان که برآید کز عهده ی شکرش به در آید؟ (جلال1 - بزرگی ، عظمت . 2 - شکوه.)، (کبریا: بزرگ منشی، عظمت)، (کران: 1- کنار، حاشیه. 2- کرانه، لب ساحل. 3- پایان.). (مدح: ستایش، سپاسگزاری). کشفالاسرار، ابوالفضل رشید الدین میبدی از مؤلفان نیمه اوّل قرن ششم هجری است .
یزدان: خدا، خداوند. داننده: دانا، آگاه. منظور از داننده ی آشکار و نهان«آگاه به همه چیز است». راننده: گرداننده، صاحباختیار. چرخ: فلک، آسمان، گردون. زمان: روزگار، زمانه. دارنده: صاحب، مالک. جانوران: موجودات زنده، حیوانات و انسان ها. درود: سلام. مصطفی: برگزیده شده صلّ لله علیه و آلهِ و سلّم: درود و سلام خدا بر او و بر خاندانش. خاتم: 1- ختم کننده، پایان دهنده . 2 - پایان، عاقبت . 3 - انگشتری . 4 - مُهر، نگین . جمع آن خواتم . 5- آخِری ، آخِرین . 6 - اشیایی مثل قاب عکس ، جای قلم و مانند آن که بر روی آن با عاج ، استخوان ، فلز و چوب زینت کاری و نقش و نگار شده باشد. آفرین: 1 - تحسین . 2 - سپاس . 3 - درود، تهنیت ، تبریک . 4 - دعای نیک . اصحاب: جِ صاحب . 1 - یاران ، دمسازان . 2 - مالکان ، صاحبان. گزیدگان: پسندیدگان، انتخاب شدگان. گزیده کردن : دست چین کردن ، انتخاب کردن. خلق: 1 - آفریدن . 2 - آفرینش .3 - آفریده ، مخلوق .4 - مردم ، انسان. راه نمودند: راهنمایی کردند. طریق: 1 - راه . 2 - شیوه ، روش . 3 - آئین ، مسلک . 4 - حال ، حالت . 5 - عادت ، خو. 6 - پیشه ، شغل . مبطلان: پیروان باطل، اهل باطل. برنوشتند: برچیدند، طی کردند، پاره کردند، جمع کردند. بساط: 1 - گستردنی . 2 - شادروان . 3 - فراخی میدان . 4 - سفرة چرمین . بساط انداختن :1 - اسباب فروختنی را در مکانی پهن کردن . 2 - فرش انداختن . آر ایه ی تضاد: نسبت کلمات متضاد در شعر و نوشته های ادبی را، تضاد می گویند. گروه کلمات متضاد: آشکار / نهان پیدا/ پنهان سرآغاز / سرانجام آغاز / انجام ظلمت / نور مبدأ / مقصد باز/ بسته شروع / پایان آفرین / نفرین جوانی / پیری تندرستی/ بیماری بی نیاز / نیازمند آسایش /گرفتاری زندگی / مرگ بهار/ خزان
الابنیه عن حقایق الادویه کتابی است در داروشناسی به فارسی اثر ابومنصور موفق هروی داروشناس ایرانی از قرن چهارم هجری. الابنیه عن حقایق الادویه یکی از معدود قدیمی‌ترین آثار منثور در زبان فارسی است.
اسلام و انقلاب اسلامی به گفتار پیغمبرت راه جوی دل از تیرگیها بدین آب شوی (فردوسی) گفتار: سخن، حدیث، فرموده، فرمایش. جُستن :1 - طلب کردن . 2 - جستجو کردن . 3 - یافتن . معنی: راه را از فرمایشات پیامبرت جستجو کن و با سخنان زلال او تیرگی ها و آلودگی هایِ درونت را شُستشو بده. زیبا زیستن زیستن: زندگی کردن. رحمت: 1 - مهربانی ، دلسوزی . 2 - بخشایش ، عفو. سعادت: 1 - خوشبختی . 2 - خجستگی . حکمت: 1 - علم ، دانش . 2 - راستی ، درستی . 3 - کلام موافق حق . طنین: 1 - بانگ کردن مگس ، ناقوس. 2 - بانگ ، صدا. 3 - نوسانات فرعی صدا، پژواک . دلنشین: 1 - خوش آیند، آن چه در دل نشیند. 2 - مؤثر. مشتاق: آرزومند، مایل و راغب . فرهنگ: 1 - علم ، دانش . 2 - تربیت ، ادب . 3 - واژه نامه ، کتاب لغت . 4 - عقل ، خرد. 5 - تدبیر، چاره . آبشخور: = آبشخوار. آبشخورد: 1 - جای خوردن یا برداشتن آب . 2 - ظرف آبخوری . 3 - منزل ، مقام . 4 - بهره ، قسمت . 5 - سرنوشت. گنجینه: خزانه ، جای نگه داری زر و سیم . همواره: پیوسته اعظم: 1 - بزرگتر، بزرگوارتر. 2 - درشت تر. متعال: بلند شونده ، بلند پایه ، والا، برتر. سیما: 1 - چهره ، قیافه . 2 - علامت ، هیئت . ظاهر: 1 - پیدا، آشکار. 2 - روی بیرونی هر چیزی . کردار: کار، عمل. غنیمت: هر آن چه که در ج نگ از حریف شکست خورده به دست آید. 2 - در فارسی هر مالی که بدون زحمت به دست آمده باشد. غنیمت شمردن : فایده و سود دانستن. واژه های متضاد: جوانی/ پیری تندرستی/ بیماری بی نیازی/ نیازمندی آسایش/گرفتاری زندگی/ مرگ پیآمد: 1 - عارضه . 2 – حادثه. امان: 1 - بیترسی، ایمنی. 2 - زنهار، پناه. بیهوده = بیهوده = بیهده :1 - باطل . 2 - بی - ثمر، بی فایده . 3 - بی معنی ، پوچ ، یاوه . گشاده رو: خوشرو ، بشاش. تعالی: 1 - بلند پایه گردیدن . 2 - بلندی ، برتری روا: 1 - جایز. 2 - حلال . 3 - سزاوار. حاجت: 1 - ضرورت ، نیاز. 2 - امید، آرزو. ج . حاجات ، حوائج . نصرت: یاری ، کمک . مظلوم: ستمدیده. بازداشتن: منع کردن ، توقیف کردن. مثل: 1 - سخن مشهور.2 - داستان ، قصه . 3 - عبرت . 4 - پند، اندرز. رنج: 1 - آزار، آزردگی . 2 - اندوه ، درد. 3 - تلاش ، کوشش. رنجور: 1 - رنج کشیده . 2 - دردمند، بیمار. 3 - غمگین ، آزرده. قهر: 1- خشم و غضب. 2- عذاب کردن، تنبیه کردن. 3 - ظلم و زور. 4 - توانایی ، چیرگی . درگاه: 1 - بارگاه . 2 - پیشگاه ، آستانة در. وصایا: جِ وصیت ، پندها، اندرزها. گناه: بزه ، کار بد. خطبه: 1- سخنرانی ، وعظ. جمع آن خطب. 2- عقد جملاتی به زبان عربی که هنگام عقد ازدواج و برای مشروعیت دادن به آن گفته میشود. علی علیه السّلام: جمال العلم نشره و ثمرتهُ العمل به و صیانتهُ وضعهُ فی اهلهِ
زیبایی دانش در نشر آن است. میوه اش عمل به آن و نگهداریش اینست که آن را در اختیار اهلش بگذارد.
معنی شعر درس 2 فارسی سوم راهنمایی
« آب و آیینه »
1- چشمه های خروشان تو را می شناسند موج های پزیشان تو را می شناسند
معنی : ای امام رضا (ع) ، هم چشمه های خروشان و هم موج های پریشان و آشفته تو را می شناسند .
۲- پرسش تشنگی را تو آبی جوابی ریگ های بیابان تو را می شناسند
ای امام رضا (ع)، تو برای هر تشنه ای مثل آب و برای هر پرسشی مثل جواب هستی و حتّی ریگ های بیابان نیز تو را می شناسند .
3- نام تو رخصت رویش است و طراوت زین سبب برگ و باران تو را می شناسند
ای امام رضا (ع) چون نام تو اجازه است برای هر شکو فایی وشادابی ، به همین دلیل تمام گیاهان و قطرات باران تو را می شناسند .
4- هم تو گل های این باغ را می شناسی هم تمام شهیدان تو را می شناسند
ای امام رضا (ع) هم تو تمام انسان های نیک این جهان را می شناسی و هم تمام شهیدان تو را خوب می شناسند .
5- اینک ای خوب فصل غریبی سر آمد چون تمام غریبان تو را می شناسند
ای امام خوب ما ، دیگر روزگار غریبی تو تمام شده است چون امروز تمام غریبه ها نیز تو را می شناسند .
6- کاش من هم عبور تو را دیده بودم کوچه های خراسان تو را می شناسند
ای امام رضا (ع) کاش من هم مثل کوچه های خراسان عبور تو را دیده بودم . به همین جهت کوچه های خراسان تو را می شناسند .
1- میلاد گل و بهار جان آمد برخیز که عید می کشان آمد
روز تولّد امام زمان (عج) که موجب شادی و نشاط روح و روان آدم است، رسیده . برخیز که هنگام شادی عاشقان شده است .
2- خاموش مباش زیر این خرقه بر جان جهان دوباره جان آمد
در زیر این لباس خود ساکت و آرام نباش . زیرا با آمدن تولّد امام زمان (عج) جهان جان تازه ای گرفته است .
3- گلزار زعیش لاله باران شد سلطان زمین و آسمان آمد
با تولدّامام زمان (عج) جهان از شور و نشاط زیبا و آراسته شده است . زیرا سرور و سلطان اهل زمین و آسمان به دنیا آمده است .
4- آماده ی امر و نهی و فرمان باش هشدار ، که منجی جهان آمد
آماده ی اجرای دستورات و امر و نهی او باش و آگاه باش که نجات بخش تمام هستی آمده است .
معنی شعر ها ی درس 4 فارسی سوم راهنمایی
چو دخلت نیست خرج آهسته تر کن که می خوانند ملّاحان سرودی
وقتی که درآمدی نداری کمتر خرج کن . زیرا دریا نوردان سرودی دارند که می گوید :
اگـر بـاران بـه کوهستان نبار به سالی دجله گردد خشک رودی
اگر در کوهستان باران نبارد در طول یک سال رود دجله خشک خواهد شد .
گهر بی هنر زار و خوار است و سست به فرهنگ باشد روان تندرست
ثروت بدون علم و هنر هیچ ارزش و اعتباری ندارد و جان و روان آدم با کسب علم و دانش و فرهنگ سالم می ماند .
قدر وقت ار نشناسد دل و کاری نکند بس خجالت که ازین حاصل ايّام بریم
اگر دل و جان انسان وقت شناس نباشد و ارزش وقت را نداند ، از این روزگار خجالت بسیار خواهد کشید .
معنی شعر درس 5 فارسی سوم راهنمایی
« دانایی »
۱- بدان کوش تا زود دانا شوی چو دانا شوی زود والا شوی
تلاش و کوشش کن تا زود علم و دانش کسب کنی و دانا شوی . زیرا اگر علم و دانش بیاموزی و دانا شوی زود بلند مرتبه می گردی .
۲- نه دانا تر آن کس که والاتر است که والاتر است آن که دانا تراست
هر کس که مقام بالایی دارد دلیل بر دانایی او نیست بلکه کسی مقامش بلند است که دانش بیشتری داشته باشد .
۳- نبینی ز شاهان که بر تخت گاه ز دانندگان باز جویند راه ؟
مگر نمی بینی پادشاهانی که بر تخت پادشاهی نشسته اند راه درست انجام کارها را از انسان های دانا می پرسند ؟
۴- اگر چه بمانند دیر و دراز به دانا بودشان همیشه نیاز
این پادشاهان حتّی اگر سالیان درازی هم حکومت کنند و تجربه کسب کنند ، باز هم به انسان های دانا احتیاج دارند .
۵- نگهبان گنجی تو از دشمنان و دانش نگهبان تو جاودان
ای انسان تو مانند نگهبانی هستی که گنج مادّی را از دست دشمنان حفظ می کنی و علم و دانش نیز نگهبان همیشگی تو خواهد بود .
۶- به دانش شود مرد پرهیزگار چنین گفت آن بخرد هوشیار
انسان با کسب علم و دانش مؤمن و پرهیزگار می گردد . و آن فرد خردمند و هوشیار چنین گفته است :
۷- که دانش زتنگی پناه آورد چو بیراه گردی به راه آورد
که علم و دانش در سختی ها به تو پناه می دهد و تو را کمک می کند و اگر گمراه گشتی و به بیراهه رفتی تو را به راه راست هدایت می کند .
۱- علم بال است مرغ جانت را بر سپهر او برد روانت را
جان انسان مثل پرنده است و علم و دانش مثل بال های این پرنده هستند .و علم و دانش می تواند روح و روان انسان را تا اوج آسمان ها بالا ببرد و به او ارزش دهد .
۲- دل بی علم چشم بی نور است مرد نادان زمردمی دور است
دل و جان انسانی که علم نداشته باشد مثل چشمی نابینا است . و انسان نادان از انسانیّت دور و بی خبر است .
۳- نیست آب حیات جز دانش نیست باب نجات جز دانش
تنها علم و دانش است که مانند آب حیات زندگی بخش است و هیچ عامل نجاتی هم بجز علم و دانش برای انسان وجود ندارد .
۴- دل شود گر به علم بیننده راه جوید به آفریننده
اگر جان و دل انسان با کسب علم و دانش بینا شود ، می تواند به سمت خداوند راه پیدا کند و سعادتمند شود .
۵- آن چه در علم بیش می باید دانش ذات خویش می باید
بیشترین سودی که در کسب علم و دانش وجود دارد این است که انسان می تواند خود را بشناسد .
معنی شعر درس 7 فارسی سوم راهنمایی
« تماشای بهار »
1- بـامدادی که تفاوت نکند لیل و نهار خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار
صبح یک روز بهاری که طول شب و روز یکسان می شود ، تماشای بهار و دیدن صحرا بسیار زیبا و لذّت بخش است .
2- آفرینش همه تنبیه خداوند دل است دل نـدارد کـه نــدارد بـه خـداوند اقرار
تمام پدیده هایی که در جهان هستی وجود دارد برای بیداری و آگاهی انسان صاحب دل است و کسی که به وجود خدا اقرار و اعتراف نکند هیچ ذوق و احساسی ندارد .
3- این همه نقش عجب بر در و دیوار وجود هر کـه فکرت نکند نقش بـود بـر دیوار
این همه نقش و نگار و پدیده های عجیبی که در جهان خلقت وجود دارد ، هر کس به این نقش ها و پدیده ها نیندیشد مانند عکس روی دیوار بی روح و بی احساس خواهد بود .
4- کوه و دریـا و درختان همه در تسبیح اند نه همه مستمعی فهم کند این اسرار
همه ی موجودات هستی کوه و دریا و درختان همه ذکر خدا را می گویند . ولی هر شنونده ای نمی تواند این اسرار و رازهای عالم را بشنود و درک کند .
5- خبرت هست که مرغان سحر می گویند آخر ای خفته سر از خواب جهالت بردار ؟
آیا خبر داری پرندگانی که در سحرگاهان آواز سر می دهند چه می گویند ؟ ای انسان غافل و نادان ، از خواب غفلت بیدار شو .
6- تا کی آخر چو بنفشه سر غفلت در پیش حیف باشد که تو در خوابی و نرگس بیدار
تا کی می خواهی مانند گل بنفشه سرت را پایین بیندازی و از همه جا غافل باشی ؟ حیف باشد که تو در خواب غفلت باشی و و گل نرگس بیدار و بینای حقایق باشد . ( گل بنفشه نماد بی خبری و غفلت است و گل نرگس نماد بیداری و آگاهی )
7- که تواند که دهد میوه ی الوان از چوب ؟ یا که داند که بر آرد گل صد برگ از خوار ؟
هیچ کس جز خداوند توانایی آن را ندارد که از چوب خشک درخت میوه برویاند . و کسی جز خدا نمی تواند از خار گلبرگ های زیبا پدید آورد .
8- عقل حیران شود از خوشه ی زرّین عنب فهم عـاجـز شود از حقّـه ی یـاقوت انـار
عقل انسان با دیدن زیبایی خوشه های طلایی رنگ انگور متعجّب می شود و فهم و درک انسان از شناخت چگونگی قرارگرفتن دانه های یاقوت انار ناتوان است .
9- پاک و بی عیب خدایی که به تقدیر عزیز ماه و خورشید مسخّر کند و لیل و نهار
پاک و بی عیب و نقص است خداوندی که با فرمان و سرنوشت خودش ماه و خورشید و شب و روز را رام و مطیع خود قرار داده است .
10- تـا قیامت سخن انـدر کـرم و رحـمت او همه گویند و یـکی گفته نیایـد ز هـزار
همه ی مردم تا روز قیامت از بخشش و بزرگی و رحمت الهی سخن می گویند ولی با این همه
سپاس یکی از هزاران نعمت او بجا آورده نمی شود .
11- نعمتت بـار خـدایـا زعـدد بیرون است شکر انعام تـو هـرگز نـکند شکـر گـزار
ای خدا ، نعمت های تو قابل شمارش نیستند و هیچ انسان شکر گزاری نمی تواند شکر نعمت
ها و بخشش های تو را بجا بیاورد .
12- سعدیا راست روان گوی سعادت بردند راستی کن که به منزل نرسد کج رفتار
ای سعدی ، این انسان های صادق هستند که خوش بخت خواهند شد تو نیز صداقت و راستی در پیش بگیر زیرا آدم دروغگو هيچ گاه به مقصودش نمی رسد همانطور که بار کج به منزل نخواهد رسید .
مثل آیینه
آینه چون نقش تو بنمود راست خود شکن آیینه شکستن خطاست
اگر آینه به درستی عیب و نقص هایت را به تو نشان داد آینه را نشکن بلکه غرورخودت را بشکن و خودت را اصلاح کن .
۱- جوانی گه کار و شایستگی است گه خود پسندی و پندار نیست
دوره ی جوانی دوره ی انجام کار و نشان دادن شایستگی هاست و زمان غرور و تکبّر و خیال پردازی نیست .
۲- چو بفروختی ٬ از که خواهی خرید متاع جوانی به بازاز نیست
اگر دوران جوانی خود را از دست بدهی دیگر نمی توانی آن را به دست آوری زیرا جوانی کالایی نیست که بتوانی آن را از بازار خریداری کنی .
۳- عنیمت شمر٬جز حقیقت مجوی که باری است فرصت٬دگر بار نیست
قدر دوران جوانی را بدان و به دنبال حقیقت و واقعیّت ها باش زیرا دوره ی جوانی فقط یک بار است و دیگر تکرار نمی شود .
۴- مپیچ از ره راست بر راه کج چو در هست ٬حاجت به دیوار نیست
هیچ گاه از راه راست منحرف نشو و به بیراهه نرو وقتی که می توانی از راه راست به اهداف خود برسی نیازی نیست که به بیراهه بروی .
۵- ز آزادگان بردباری و سعی بیاموز ٬ آموختن عار نیست
صبر و شکیبایی و سعی و تلاش را از انسان های آزاده بیاموز و بدان که آموختن و یاد گرفتن از دیگران هیچ گاه عیب و عار نیست .
۶- به چشم بصیرت به خود در نگر تو را تا در آیینه ٬ زنگار نیست
با بینش و آگاهی در مورد خودت فکر و تأمّل کن تا زمانی که قلبت همچون آینه صاف و روشن است و هنوز آلوده نشده است .
۷- همی دانه و خوشه ٬ خروار شد ز آغاز ٬ هر خوشه خروار نیست
با انباشته شدن دانه های خوشه بر روی هم خرمن ها به بوجود می آیند و در ابتدا هیچ خوشه ای خرمن نبوده است .
۸- همه کار ایّام درس است و پند دریغا که شاگرد هشیار نیست
تمام کارهای این جهان برای انسان درس و پند و اندرز هستند امّا افسوس که انسان هوشیار ی پیدا نمی شود از این همه پند و عبرت بگیرد
فصل هفتم سرزمین من تو را ای کهن بوم و بر، دوست دارم تو را ای گرانمایه، دیرینه ایرانِ من ... تو را ای گرامی وطن، دوست دارم مهدی اخوان ثالث تلخکامی ها: ناملایمات هماره: همیشه، مدام، پیوسته نشیب: پستی، فرود فراز: اوج، بلندی فراز و فرود: آرایهی تضاد زلال: شفّاف بالیده اند: رشد و نمو کردهاند. دیرینه: کهن، باستانی. مرهون: در گرو، وابسته، مدیون. هراس: بیم، ترس، باک. یأس: نا امیدی. مدد: یاری، کمک. عزّت: سربلند شدن، گرامی شدن، سربلندی، سرافرازی . توان فرسا: طاقت سوز، غیر قابل تحمّل طبع : ذات ، سرشت، استعداد شعر داشتن . مصون: ایمن، محفوظ. تکبیر: الله اکبر گفتن. عذوبت : گوارا بودن، گوارایی . آریوبَرزَن (به یونانی: نام سردار ایرانی بود که در کوه های پارس در برابر سپاه اسکندر مقدونی ایستادگی کرد و خود و سربازانش تا واپسین تن کشته شدند. نام آریوبرزن در پارسی کنونی به گونه آریابرزین هم گفته و نوشته میشود که به معنی ایرانی باشکوه‌است. از جنگجویان اوکسین بود، اوکسینی‌ها جزئی از مردم لر بوده، که بازماندگانشان امروزه با نام لر بزرگ شناخته می‌شوند و سکونتگاهشان استان‌های خوزستان لرستان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد است. پاکباز: وارسته، زاهد، عاشقِ صادق و پاک نظر. پاکبازی: وارستگی، از خود گذشتگی . چو ایران نباشد، تنِ من مباد بدین بوم و بر، زنده یک تن مباد مباد: نباشد(فعل دعایی). بر: سرزمین. بوم و بر: ناحیه، سرزمین بوم: 1 - سرزمین، ناحیه. 2 - زمین شیار نکرده. 3 - جا، مقام. 4 - سرشت، طبیعت. 5 - پارچه قاب گرفتهای که روی آن نقاشی کنند. 6 - زمینة پارچة زردوزی شده . دریغ است ایران که ویران شود کنامِ پلنگان و شیران شود دریغ: افسوس، تأسّف . 2 - کلمه ای که در حسرت و افسوس استعمال شود. کنام : 1 - جایگاه و آشیانة حیوانات . 2 - چراگاه . مائده: سفره اعجاب: شگفتی، تعجّب شکوه: عظمت، بزرگی. عرصه : 1 - حیاط ، فضای خالی جلوی خانه . 2 - میدان . 3 - صحرا. ج . عرصات . نظامی عروضی سمرقندی نویسنده ی ایرانی سده ششم هجری و نویسنده ی کتاب «چهار مقاله» است. چهار مقاله نام کتابی‌است از نظامی عروضی سمرقندی. نام اصلی کتاب مجمع‌النوادر است. از آنجا که در این کتاب از چهار فن، دانش دبیری، شاعری، طب، و نجوم، در چهار گفتار جداگانه سخن رفته‌است، از قدیم به نام چهار مقاله معروف شده است. کتاب در بین سالهای ۵۵۱ و ۵۵۲ به یکی از شاهزادگان آل شنسب تقدیم شده‌است. مصنف کتاب ابوالحسن نظام الدین یا نجم الدین احمدبن عمربن علی سمرقندی معروف به نظامی عروضی از شعرا و نویسندگان قرن ششم هجری بوده که از شعر وی جز چند قطعه هجا به جا نمانده است. لیکن چنانچه از محتوای کتاب بر می آید، این نویسنده نثر خوبی داشته و کتاب چهارمقاله ی او از نمونه های برجسته ی نثر و انشای فارسی است. وی گذشته از شاعری و دبیری در فنون طب و نجوم هم مهارت داشته و حکایت هایی که در چهار مقاله ذکر می کند گواه این نکته است. می ستاید: ستایش میکند. الحق: انصافاً مَعین : پاک ، صاف ، جاری . سخن را به آسمان علّین برد: ارزش سخن را به اعلاترین درجه رسانید. ماءمعین: آبِ پاک، صاف و جاری. گزند: آسیب، صدمه اسفار اربعه ملا صدرا گلستان سعدی شیرازی قانون و شفای ابوعلی سینا التّفهیم= ابوریحان بیرونی فخر آوران: افتخار آفرینان ثریّا :چلچراغ، پروین، یکی از صورت های فلکی . نهیب: ترس ، بیم، هیبت، عظمت. غنا: بینیازی، ثروتمندی. غفلت: بیخبری، نا آگاهی. تهذیب : پاکیزه کردن، پاکداشتن پارسا : 1 - پاک دامن ، زاهد. 2 - ایرانی . 3 - عارف ، دانشمند. نقل:روایت، حکایت. عارف:دانا، آگاه. خدا شناس . جامه:لباس، پوشش. رابعه عدویه ملقب به تاج‌الرجال متولد ۹۵ هجری قمری برابر با ۹۳ هجری شمسی در بصره و درگذشته در سال ۱۳۵ هجری قمری برابر با ۱۳۲ هجری شمسی در بیت‌المقدس از متصوفان اولیه بود.او دختر «اسماعیل عدوی قیسی» و کنیه‌اش ام‌الخیر بود.نام او را از این جهت رابعه گذاشتند که فرزند چهارم خانواده بود. رابعه یکی از کسانی است که فریدالدین عطار در کتاب تذکره الاولیایش از او یاد کرده است. وی با صوفیانی چون حسن بصری، سفیان ثوری و مالک دینار هم‌دوره بود. عیال: زن و فرزندان، اهل خانه. چراغی روغن: به اندازهی یک چراغ روغن. عهد کرده بود: تصمیم قطعی گرفته بود. مخلوق: آفریده شده، مردمان. فلان همسایه: (فلان) صفت مبهم. خفته اند: خوابیده اند. بخفت: خوابید. حرف «ب» در اوّل فعل از نوع زینت است. سیّده: خانم. امّت: ملّت، مردم، پیروان دین. شفاعت: پایمردی، دست گیری. قحطی: خشکسالی، نایابی عظیم: بزرگ، وسیع. متفرّق: پراکنده. ظالم: ستمگر درم: سکه ی نقره. مشقّت: رنج، سختی، دشواری. خواجه: 1 - بزرگ ، سرور. 2 - مالدار، دولتمند. غریب: بیکس، تنها. الّا: به جُز، غیر از می باید: لازم است، بایسته است. جاه: مقام، مرتبه، منزلت. فردا جاهیت خواهد بود: فردا به مرتبه ای خواهی رسید. مقرّبان: نزدیکان، پیوستگان. نازند: افتخار میکنند، مینازند. مقرّبان آسمان: فرشتگان آسمان. دایم: مداوم، مدام، همیشه روزه داشتی: روزه میگرفت. همه شب نماز کردی: تمام شب نماز میخواند. تا روز بر پای بودی: تا طلوع آفتاب بیدار میماند و مشغول عبادت بود. از خواب درآمد: بیدار شد. هوا: میل، آرزو. موافقت: همراهی، اطاعت. زیر دست: بنده، خدمت کار کار به دست من استی: اختیار به دست من است. مخلوق: مردمان، انسانها. از خدمتت نیاسودمی: از خدمت به تو دست نمیکشیدم. راه ندید: راه فرار بر او بسته شد. به خدمتِ تو از آن دیر میآیم: به آن دلیل دیر به خدمت تو میرسم. بر جای نهاد: سرِ جایش قرار داد. نوبت: دفعه، مرتبه، بار صومعه: 1 - عبادتگاه راهب در بالای کوه . 2 - دیر، خانقاه . رنجه مدار: آزار مده، به سختی و زحمت نیفکن. ابلیس: شیطان، اهریمن. زُهره: 1 - کیسة صفراء. 2 - مایع زرد رنگ و تلخ موجود در کیسة صفرا. جرأت، شهامت. طرّار: دزد، راهزن، سارق. تذکره الاولیا: کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمت‌هایی مسجع، در شرح احوال بزرگان اولیا و مشایخ صوفیه به فارسی، نوشتۀ فریدالدین عطار نیشابوری. این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هریک به زندگی، حالات، اندیشه‌ها و سخنان یکی از عارفان و مشایخ تصوف می‌پردازد، و ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمت‌آمیزشان در این کتاب آورده شده است. حسنک وزیر، آخرین وزیر سلطان محمود غزنوی بود که به دستور مسعود غزنوی و به فتوای خلیفه‌ی بغداد، تحت عنوان قرمطی یا اسماعیلی به دار آویخته شد. در تاریخ بیهقی آمده است که زمانی که مادر حسنک وزیر را پس از سه ماه از مرگ پسرش مطلع کردند، گفت: «بزرگا مردا که این پسرم بود! که پادشاهی چون محمود این جهان بدو داد و پادشاهی چون مسعود آن جهان را» جسد حسنک پیش از دفن هفت سال بر سر دار ماند. قریب: نزدیک. فرو گرفتند: پایین آوردند. جگرآور: دلیر، نترس، بیباک پاهایش همه فرو تراشید: گوشت از پاهایش فرو ریخت. سخت: بسیار(در این جا) دستور: 1 - فرمان ، امر. 2 - وزیر، مشاور. 3 - قاعده ، روش . 4 - اجازه ، پروانه . 5 - برنامه . سخت جگرآور: بسیار نترس. نهان داشتند: پنهان کردند. حدیث: داستان، ماجرا، سخن تازه. جزع: بیتابی کردن، ناشکیبایی کردن. بگریست به درد: با درد گریه کرد. بزرگامردا که این پسرم بود: این پسرم، مرد بزرگی بود. ماتم: غم ، مصیبت ، سوگ. پادشاهی چون محمود این جهان بدو داد: محمود غزنوی، مقام و دارایی به او داد. پادشاهی چون مسعود آن جهان: مسعود غزنوی او را کشت. خردمند: عاقل، فرزانه. سخت نیکو بداشت: بسیار عالی برگزار کرد. جای آن بود: شایستگی آن را داشت. تاریخ بیهقی یا تاریخ مسعودی نام کتابی نوشته ی ابوالفضل بیهقی است که موضوع اصلی آن تاریخ پادشاهی مسعود غزنوی پسر سلطان محمود غزنوی است. این کتاب علاوه بر تاریخ غزنویان، قسمت‌هایی درباره تاریخ صفاریان، سامانیان و دوره پیش از پادشاهی محمود غزنوی دارد. نسخه اصلی کتاب حدود ۳۰ جلد بوده که به دستور سلطان مسعود بخش زیادی از آن از بین رفته‌است. و از این کتاب امروزه مقدار کمی (حدود پنج مجلد) بر جای مانده‌است. روان خوانی زمزمه ی محبّت زانو زدن: کنایه از احترام گذاشتن. کلام: سخن، گفتار. حق: خدا، ایزد. از بر کردن: حفظ کردن، به خاطر سپردن. بدگویی: غیبت، عیب کسی را در غیاب وی گفتن. در جوار رحمت حضرت حق آرمید: مرد، وفات کرد(کنایه). دیری نپایید: زیاد طول نکشید. معیّن: مشخّص، تعیین. بدرقه: مشایعت، همراهی. عریضه: عرض حال، نامه یا درخواستی که کسی به شخص بالاتراز خود می نویسد. میراث: مرده ریگ ، آنچه از مال مرده که به خانوادهاش میرسد. مهرگان:جشنی که ایرانیان در روز شانزدهم ماه مهر برگزار میکنند. فرزانه: حکیم، دانا، دانشمند. خرد ورز: عاقل، خردمند، فرزانه. والا: برتر، بالا. دیار: خانه، محل، مسکن. شهر، قبیله. فرهیخته: ادب آموخته، دانش آموخته، دارای فرهنگ والا. عزم: قصد چیزی کردن، دل بر چیزی نهادن، اراده ، قصد. راز موفّقیّت توس:یکی از شهرهای خراسان و زاد بودِ فردوسی. درخت وجود(نصیرالدّین):اضافه ی تشبیهی. وجود به درخت تشبیه شده که بارآور شده است. شمع وجودش به خاموشی می گراید: جان می سپارد، می میرد. آرایه ی تشبیه. ابوریحان بیرونی:دانشمند بلند آوازه ی ایران در قرن پنجم هجری. شیوه:روش، سبک. مناظره:بحث و گفتگو، مباحثه. طنین:انعکاس، پژواک. می مانست:شبیه بود، مانند بود. محضر:محلّ حضور، خدمت. فروزان:درخشان، تابان. فراست:زیرکی. یکصدا:هماهنگ، هم آوا. باور:عقیده، ایمان. نقره فام:سیمگون، سفید رنگ. بیکران:بی انتها، بی کناره. تفکّر:اندیشه، اندیشیدن. مشتاقانه:با اشتیاق، علاقه مند. گنجینه ی وجود: اضافه ی تشبیهی. واپسین:آخرین. رمق:تاب، توش، توان. رنجور:بیمار، رنج کشیده. سپری می کردند: می گذراندند. بالینِ مریض: بالای سر مریض. فقیه:عالم علوم دینی. مقطّع:بریده بریده. تمنّا:خواهش، التماس. تعرّض:اعتراض، شکایت. درگذرم:بمیرم. شیون: ناله، گریه و زاری. دیده از جهان فرو بستن: کنایه از مُردن. بلند آوازه: مشهور، شناخته شده، معروف. سفارش:توصیه. اُطلبُ العِلمِ مِنَ المَهدِ الی اللّحدِ: زِ گهواره تا گور دانش بجوی.
روزی ز سرِ سنگ عقابی به هوا خاست واندر طلب طعمه، پر و بال بیاراست واندر: مخفّف«و در». طعمه: خوراک، شکار بیاراست: آراسته کرد، نمایش داد(در این جا). یک روزعقابی از روی تخته سنگی به آسمان بلند شد و برای جست و جوی غذا بال و پر خود را آراسته و مرتّب کرد بر راستی بال نظر کرد و چنین گفت: «امروز همه روی جهان زیر پر ماست، بر کشیدگی و گستردگی بال خود نگاه کرد و با خود این چنین گفت:« امروز تمام دنیا زیر بال و پر ما قرار دارد ( ما برتر از تمام موجودات هستیم.) «روی/ زیر» آرایهی تضاد بـر اوج فلک چون پرواز کنم از نظر خویش می‌بینم اگر ذرّه‌ای اندر ته دریاست تکِ دریا: تهِ دریا «اوج و تک دریا» آرایهی تضاد به خاطر بینایی فوق العاده ام زمانی که بر اوج آسمان پرواز می کنم؛ ذرّه های تهِ دریا را می بینم. ور بر سر خـاشاک یکی پشّه بجنبد جنبیدن آن پشّه عیان در نظر ماست.» حتّی اگر پشّه ای بر روی بوته ی خاری تکان بخورد؛ حرکات آن پشّه در چشم ما آشکار است. بسیار منی کـرد و ز تقدیر نترسید بنگر که از این چرخ جفا پیشه چه برخاست: منی: خودستایی، در اصطلاح«منم منم کرد» منی کردن: خودستایی کردن تقدیر: سرنوشت چرخ: آسمان، فلک، روزگار جفا پیشه: ستمکار، ظالم بسیار خودستایی کرد و از سرنوشت بد خود نترسید. ببین که این روزگارِ ستمکار با او چه کرد؟ ناگـه ز کـمینگاه، یکی سـخت کمانی، تیری ز قضای بد، بگشاد بر او راست، ناگه: ناگهان سخت کمان: شکارچی یکی سخت کمانی: یک نفر شکارچی کمان گشودن: کنایه از پرتاب کردن تیر قضای بد: «در اینجا بخت بد» ناگهان از بخت بد، یک شکارچی از کمین گاهی تیری را راست به طرف او پرتاب کرد. بـر بـال عـقاب آمـد آن تیر جـگر دوز وز اوج مر او را بسوی خاک فرو کاست، «اوج و خاک» تضاد واقع شده اند. فرو کاست: ساقط کرد، فرو کشاند. آن تیر جگر دوز بر بال عقاب نشست و او را از اوج آسمان به قعر زمین کشاند. بر خـاک بیفتاد و بغلـتید چو ماهی وآنگاه پر خویش گشاد از چپ و از راست، آرایه ی تشبیه: عقاب مانند ماهی بر خاک غلتید. چپ و راست: تضاد واقع شده اند. عقاب از آسمان بر زمین افتاد و مانند ماهی در خاک غلتید؛ آنگاه پرِ خود را از راست و چپ باز کرد. گفتا: «عجب است! این که ز چوب است و ز آهن! این تیزی و تندیّ و پریدنش کجا خاست؟!» «چوب و آهن» آرایه ی تناسب عجب است: جای تعجّب تندی و تیزی و پریدن: مراعات نظیر با خود گفت: چگونه ممکن است از یک تکّه چوب و آهن که این گونه تند و تیز بپرد؟ این بسیار عجیب است! زی تیر نگه کرد و پر خویش بر او دید گفتا: «ز که نالیم که از ماست که بر ماست.» زی: سویِ، سمتِ، طرفِ به تیر نگاهی انداخت و پرِ خود را بر آن دید و با افسوس فراوان گفت«از چه کسی شکایت کنم، که هر چه می کشیم از «خودی» است. ناصر خسرو
ابوالفضل رشیدالدّین میبدی اثر وی «کشف الاسرار و عده الابرار» تفسیری است از قرآن در قرن ششم به زبان فارسی و تحت تأثیر تفسیر خواجه عبدالله انصاری نوشته شده است.
الابنیه عن حقایق الادویه این کتاب را ابومنصور موفّق هروی، در خواص گیاهان و داروها و در واقع ، درباره ی علم داروشناسی در عصر منصور بن نوح سامانی نوشت. نثر علمی فارسی با کتاب «الابنیه» آغاز می شود.
حدیقه الحقیقه ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی یا حکیم سنایی (۴۷۳-۵۴۵ قمری)، از بزرگ‌ترین شاعران قصیده‌گو و مثنوی‌سرای زبان پارسی است، که در سده ی ششم هجری می‌زیسته است.
قیصر امین پور از شاعران برجسته ی انقلاب. مجموعه شعرهایِ «به قولِ پرستو، «در کوچه ی آفتاب»،«تنفّس صبح»، «آینه های ناگهان»، گلها همه آفتابگردانند» و دستورزبان عشق» را نام برد. وی در سال 1368 درگذشت.
مرتضی آوینی در سال 1326 متولد شد. او نویسنده، فیلمساز و سردبیر مجلّه ی «سوره» بود. از فیلم های او «خان گزیده ها»، «حقیقت»، «روایت فتح» و «سراب» را می توان نام برد.
مرتضی مطهّری «امدادهای غیبی در زندگی بشر» مجموعه ی چند گفتار از ایشان است. از آثار دیگرش«خدمات متقابل اسلام و ایران» ، «داستان راستان» و «تماشاگه راز».
از آسمان سبز از سلمان هراتی شاعر دوره ی انقلاب اسلامی متولّد 1338 «مرودشتِ تنکابن» بود و بر اثر تصادف جان باخت. مجموعه شعرهای دیگر وی«از این ستاره تا آن ستاره، دری به خانه ی خورشید».
روضه ی خلد کتاب مهمی از مجد خوافی است که از قرن دهم هجری باقی مانده و نویسنده ، آن را به تقلید از «گلستان» سعدی به نگارش درآورده است.
محمدعلی اسلامی ندوشن کتاب « روزها» از نمونه های برجسته ی زندگینامه نویسی در زبان فارسی امروز، از ایشان است. وی در سال 1304 در ندوشنِ یزد دیده به جهان گشود.
اوحدی مراغه ای شاعر عارف قرن هشتم که به سبب ولادت در مراغه، او را مراغه ای و به سبب سکونت در اصفهان به وی اصفهانی می گفتند. مثنوی«جام جم» و دیوان اشعارش معروف خاص و عام است.
کلیله و دمنه کتابی است شامل مجموعه داستانهایی که حیوانات قهرمان آنها هستند. اصل کتاب هندی بوده که در روزگار ساسانیان توسط «برزویه طبیب» به پهلوی ترجمه شده است. «ابن مقفّع» آن را به عربی و بعدها «نصرالله منشی» آن را از زبان عربی به فارسی ترجمه کرد.
مرزبان نامه کتابی است به سبک و شیوه ی«کلیله و دمنه» که مرزبان بن رستم شروین پریم یکی از اسپهبدان مازندران آن را به زبان مازندرانی (کهن طبری) نوشته بود و سعدالدین وراوینی آن را به پارسی دری برگرداند که شامل تمثیل از زبان حیوانات است.
موش و گربه خواجه نظام‌الدین عبیدالله زاکانی معروف به عبید زاکانی شاعر و نویسندهی طنزپرداز فارسی‌زبان قرن هشتم هجری است که طبق قراین موجود در اواخر قرن هفتم یا اوایل قرن هشتم ه.ق. در یکی از توابع قزوین چشم به جهان گشود فرج بعد از شدّت ترجمه ای است از کتاب«الفرج بعد الشّده». این کتاب چند بار به فارسی برگردانده شده و از جمله ی آنها ترجمه ی «محمّد عوفی» است که مکرّراً به چاپ رسیده است. نیز ترجمه ی مُحسّن تنوخی، ترجمه ی اسعد دهستانی از آن جمله است.
گلستان و بوستان : سعدی شیرازی گلستان را در سال 656 به نثر مسجع،و بوستان را در 655 در قالب مثنوی به رشته ی تحریر درآورد.
امام محمد غزّالی از آثار او«کیمیای سعادت» که اخلاقی و دینی است و نویسنده عمده ی محتویّات آن را از کتاب دیگرش«احیاءالعلوم» که به عربی نوشته شده بود، به طور خلاصه به زبان فارسی نقل کرده است.
هشت کتاب هشت کتاب نام مجموعه اشعار سهراب سپهری است. چنان که از نامش بر می‌آید، شامل هشت دفتر شعر (کتاب) است: «مرگ رنگ، زندگی خواب‌ها، آوار آفتاب، شرق اندوه، صدای پای آب، مسافر، حجم سبز، ما هیچ ما نگاه».
تاریخ بیهقی اثر ارزشمند ابوالفضل بیهقی، دبیر دیوان رسائل پادشاهان غزنوی است که تاریخ غزنویان را در سی جلد به تحریر درآورده است. متأسّفانه بخش عمده ی آن از بین رفته است.
نظامی گنجوی از آثار ارزشمند او می توان پنج گنج(مخزنالاسرار، هفت پیکر، اسکندر نامه، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون) و دیوان اشعار را برشمرد.
مولانا جلال الدّین محمد بلخی مثنوی معنوی کتاب منظوم و گرانقدر اوست که شامل حکایاتی است که وی با بیان آنها، مسائل دینی، عرفانی و حقایق معنوی را به زبان ساده و از راهِ تمثیل بیان میکند. مثنوی در شش دفتر و 26هزار بیت سروده شده است.
عطّار نیشابوری از آثار وی، «منطق الطّیر» که منطومه ای تمثیلی است در عرفان و تصوّف و «تذکره الاولیا» کتابی در شرح حال بزرگان عرفان و تصوّف است.
سوانح العشّاق احمد غزّالی، برادر کوچکتر محمّد غزّالی از عرفا و فقهای ایرانی نویسنده ی آن است.
اخلاق ناصری کتابی است نوشته ی«خواجه نصیرالدین توسی» به زبان فارسی، که در نهایت زیبایی سخنان افلاطون و ارسطو را بررسی کرده است. از آثار دیگر وی به عربی«اساس الاقتباس» را می توان نام برد.
الهی نامه کتابی است مختصر از «خواجه عبدالله انصاری» در ستایش پروردگار، با مضامین عارفانه که نثری مسجّع و آهنگین دارد.
قابوس نامه امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن قابوس، از امرای دانشمند آل زیار نویسنده ی آن است.و این کتاب را برای فرزندش «گیلانشاه» نوشته است.
ابوریحان بیرونی کتاب« التّفهیم لاوایل صناعه التّنجیم» از مهمترین کتابهای ایشان در زمینه ی دانش ستاره شناسی و نجوم به نثر دل انگیز فارسی نوشته شده است. «تحقیق ماللهند» نیز از آثار اوست.
ابوعلی سینا در قرن چهارم و پنجم هجری. از کتابهای او، می توان به «قانون» که مفصّلترین کتاب وی در طب اسلامی و به زبان عربی نوشته شده است؛ و «شفا» که باز به زبان عربی و از مهمترین کتابهای فلسفی اسلام به شمار می آیند؛ و «دانشنامه ی علایی» اشاره کرد.
مهدی اخوان ثالث از شاعران بزرگ ادبیات معاصر که در اسفند 1307 در شهر مشهد دیده به جهان گشود. اولین مجموعه شعرش«ارغنون» و مهمترین مجموعه شعرش«زمستان» است. ایشان در کنار فردوسی در توس به خاک سپرده شده اند.
اسفار اربعه (سفرهای چهارگانه) کتابی است فلسفی، تألیف صدرالدّین شیرازی، که در آن شرح چهار سفر روحانی آمده است.
نظامی عروضی سمرقندی مجمع النّوادر یا چهار مقاله مشتمل بر چهار گفتار درباره ی دبیران، شاعران، منجّمان و طبیبان است.
منظومه ی آرش کمانگیر از «سیاوش کسرایی» (۵ اسفند ۱۳۰۵ هشت بهشت اصفهان - ۱۹ بهمن ۱۳۷۴ وین) شاعر، از اعضای کانون نویسندگان ایران و از فعالان سیاسی چپ‌گرای تاریخ معاصر ایران بود. «آرش کمانگیر» نخستین منظومه حماسی نیمایی است. از جمله مجموعه شعرهای به جا مانده از او می‌توان به مجموعه شعر آوا، آرش کمانگیر، مهره سرخ، در هوای مرغ آمین، هدیه برای خاک، تراشه‌های تبر، خانگی، با دماوند خاموش و خون سیاوش اشاره کرد.
اقبال لاهوری محمد اقبال لاهوری یا علامه اقبال اردو: (۱۸ آبان ۱۲۵۶ سیالکوت تا ۱ اردیبهشت ۱۳۱۷ لاهور) شاعر، فیلسوف، سیاست‌مدار و متفکر مسلمان پاکستانی بود، که اشعار زیادی نیز به زبان های فارسی و اردو سروده‌است. اقبال نخستین کسی بود که ایده ی یک کشور مستقل را برای مسلمانان هند مطرح کرد که در نهایت منجر به ایجاد کشور پاکستان شد. اقبال در این کشور به طور رسمی «شاعر ملی» خوانده میشود.
ویکتور هوگو از مشهورترین شاعران و نویسندگان قرن نوزدهم فرانسه، که کتاب «بینوایان» از جمله معروف ترین آثار اوست.
شازده کوچولو نام کتابی است از «آنتوان دو سنت اگزوپری» نویسنده ی فرانسوی. برگردان احمد شاملو. داستانی خیال انگیز و زیباست که در خلال آن عواطف بشری به ساده ترین شکل، تجزیه و تحلیل شده است
داستان هایی برای فکر کردن رابرت فيشر، استاد رشته تعليم و تربيت در دانشگاه برونل است كه تاكنون مجموعه هاي زيادي را تأليف كرده است؛ از جمله: «به بچه ها ياد بدهيم فكر كنند»، «به بچه ها ياد بدهيم ياد بگيرند» از سري كتاب هاي فلسفه براي كودكان و نوجوانان.
داستان هايي براي فكركردن، يكي از مجموعه طرح هايي است كه براي رشد تفكر و يادگيري تدوين شده است. مجموعه اي از ۳۰ داستان از فرهنگ هاي مختلف براي كودكان ۷ تا ۱۱ سال است تا هم از آنها لذت ببرند و هم درباره آنها فكر كنند
حنظله ی بادغیسی از قدیمی ترین شاعران فارسی گوی پس از اسلام و معاصر سلسله ی طاهریان بوده است. محمّد تقی بهار متخلص به «بهار» در سال 1266 در مشهد به دنیا آمد و در سال 1330 از دنیا رفت. برخی از آثار او عبارتاند از: سبک شناسی، تاریخ احزاب سیاسی، دیوان اشعار و ... .